Precies dertig jaar geleden scheurde en verdween het IJzeren Gordijn. Een pakkende metafoor, bedacht door Sir Winston Churchill, voor het gescheiden Europa van na de Tweede Wereldoorlog. Tot 1989. In januari hing het gordijn er nog, daarna begon het te scheuren: eerst in Polen, toen in Hongarije, in Tsjechoslowakije, in de DDR en daarna ook in Bulgarije en Roemenië. Met kerst was het gordijn verdwenen. Dankzij de opstand van miljoenen gewone mensen, die vasthielden aan het verlangen naar vrijheid en openheid. En het verdween ook dankzij woorden. Van havenarbeiders, schrijvers en. Van denkers en doeners. Maar het gordijn verdween ook ondanks woorden – die van de gestaalde kaders en de politbureaus. Over het leiderschap met woorden van 1989 schreef ik in literair tijdschrift Liter (lees dat blad). Ik vertaalde o.a. twee toespraken van Václav Havel – zijn laatste grote speech als dissident en zijn eerste speech als president van het vrije Tsjechoslowakije. Tussen die twee toespraken zaten maar 77 dagen. Maar in die dagen veranderde alles. Mede dankzij de woorden van Havel. Het essay en de speeches zijn hieronder te downloaden.